Julian Ursyn Niemcewicz
Kopernik był mężczyzną
Obecność Anny Schilling u boku Mikołaja Kopernika na ogół kojarzona jest ze schyłkiem jego życia. Wtedy biskup Jan Dantyszek wysłał do niego "ojcowskie upomnienia" i sprawa nabrała rozgłosu. Okazało się, że kanonik żył z kobietą!
Jednak zażyłość astronoma i Anny Schilling narodziła się prawdopodobnie znacznie wcześniej, zapewne ok. 1525 r., wkrótce po rozpoczęciu przez Marcina Lutra reformacji. Rezydujący we Fromborku kanonicy byli wówczas niemal pewni, że zniesienie celibatu jest kwestią czasu i do kręgów kapituły wkroczył konkubinat.
Kanonikom było o tyle "łatwiej", że mieszkali w osobnych kuriach otoczonych ogrodami, a każdy z nich zatrudniał gospodynię. - W takich okolicznościach wiele z nich było także kochankami kanoników - mówi dr Jerzy Sikorski, autor "Prywatnego życia Mikołaja Kopernika". Zresztą dwaj najbliżsi przyjaciele Kopernika - dr Aleksander Sculteti oraz dziekan kapituły Leonard Niderhof traktowali swoje gospodynie jak żony. Mało tego, kobiety te rodziły im dzieci. - Nie ma zatem powodu sądzić, że Kopernik jedynie przyglądał się temu, co robią jego przyjaciele. Sam był w końcu mężczyzną i zapewne nie czuł się wtedy starcem - zauważa Jerzy Sikorski.
Tym bardziej że i u niego była gospodyni, na imię miała Anna. Kobieta pojawiła się ok. 1525 r., jednak wtedy astronom był pochłonięty pracą nad swoim dziełem i prawdopodobnie romans nie zawiązał się od razu. W 1529 r. Anna odeszła, by poślubić jednego z fromborskich mieszczan. Po nim przejęła nazwisko Schilling. Nie wiemy, dlaczego zdecydowała się na taki krok. - Możliwe, że Kopernik chciał, żeby ułożyła sobie życie i nie męczyła się w związku bez perspektyw - mówi Jerzy Sikorski. Jednak zaraz potem wróciła do Kopernika, błagając, by pomógł załatwić jej rozwód. Skarżyła się na "niemoc męża". Proces rozwodowy w 1530 r. zakończył się jednak fiaskiem, bo Anna nie potrafiła przekonać kapituły, że małżeństwo nie zostało skonsumowane
Astronom robi uniki
Już w 1531 r. ktoś życzliwy doniósł biskupowi warmińskiemu Maurycemu Ferberowi, że u Kopernika zamieszkuje mężatka. Ten nie zareagował wprost, zapewne ze względu na dług wdzięczności. Doktor Mikołaj leczył bowiem kiedyś Ferbera na nerki. W obliczu oficjalnego donosu biskup tylko delikatnie upomniał Kopernika. Astronom tłumaczył mu się listownie: "Ponieważ rozumiem, że płynie stąd o mnie zła opinia, tak ułożę sprawy, żeby nikomu nie dawać uzasadnionych podstaw, by potem na mnie źle patrzono". Kopernik Anny jednak się nie pozbył
Po śmierci Ferbera jego następcą został Jan Dantyszek. Biskup zareagował ostro na wieść, że Kopernik żyje w konkubinacie. Nakazał zwolnić gospodynię. Dantyszek polecił także Scultetiemu przepędzić "nierządnicę z bękartami". - Dantyszek był bardzo zasadniczy i nie przeszkadzało mu w tym nawet to, że sam słał alimenty dla żyjącej w Hiszpanii córki - opowiada Sikorski.
Mikołaj Kopernik znowu zastosował metodę uników. Obiecał w liście, że będzie "zważał, jak tylko potrafi, aby nie być obrazą dobrych uczynków", jednak Anny się nie pozbył. Oczywiście znowu znaleźli się "życzliwi", dzięki którym biskup dowiedział się o wszystkim.
Niestety, nic nie wiemy o pochodzeniu kobiety. Jest teoria, że pochodziła z rodziny krakowskich medalierów, którzy przenieśli się do Torunia, jednak historycy wykluczają taką możliwość. Możemy się jednak domyślać, że Anna zwracała na siebie uwagę urodą i zaletami charakteru.
Biskup mówi "dość"
Dantyszek był zaniepokojony, że sytuacja wymyka mu się spod kontroli. Dlatego poprosił biskupa chełmińskiego Tidemana Gisego, żeby wpłynął na swojego bliskiego przyjaciela z Fromborka, tak żeby "zaprzestał tej obrzydliwości". Gise z pewnością rozmawiał o tym z Kopernikiem, ale przestrzegł też Dantyszka, żeby "nie zawierzał zbytnio donosicielowi "
Biskup postanowił zatem przygotować proces kanoniczny przeciw fromborskim "kobietkom". Dopiero taka groźba sprawiła, że Anna od Kopernika odeszła. - Na pewno był to dla niego cios - mówi Jerzy Sikorski. Wkrótce potem astronom umarł.
Jednak to nie koniec historii Anny. Pojawiła się znowu pół roku po śmierci Kopernika. Biskup Dantyszek znów dostał donos o służącej doktora Mikołaja i natychmiast zareagował. - "Trzeba obawiać się, aby nie owładnęła którymkolwiek innym z was sposobami, jakimi otumaniła tego, który nie tak dawno zszedł ze świata" - przestrzegał w listopadzie 1543 r. kanoników Dantyszek. Annę wygnano znowu i tym razem słuch o niej zaginął na zawsze
Trwający wiele lat związek stawiał Kopernika w trudnej sytuacji, najwyraźniej jednak kanonik uznał, że życie z Anną jest warte tych niedogodności.
Ze znajomością Anny i Mikołaja związana jest też legenda dotycząca bluszczu. To właśnie gospodyni miała obsadzić nim zachodnie mury kompleksu katedralnego i tam miały odbywać się schadzki kochanków. O tym, że bluszcz był dla Kopernika czymś wyjątkowym, świadczą listki, które rysował na marginesach książek. Niestety, w latach siedemdziesiątych rosnący od setek lat bluszcz usunięto, bo konserwatorzy uznali, że może szkodzić średniowiecznym murom.
Źródło: Gazeta Wyborcza Olsztyn
Grób Kopernika.
Grobu Mikołaja Kopernika poszukiwano kilkakrotnie. Pierwsze takie prace podjęło Warszawskie Towarzystwo Naukowe w 1802 roku, kolejne przeprowadzono w 1909 i 1939. Prawdopodobnie w czasie II wojny światowej poszukiwania prowadzili także Niemcy a po jej zakończeniu Rosjanie. Wszystkie te próby zakończyły się niepowodzeniem. Od roku 2004 podejmowane były próby odnalezienia grobu Kopernika w archikatedrze we Fromborku przez zespół prof. Jerzego Gąssowskiego oraz pracowników Instytutu Antropologii i Archeologii Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku. Wiadomo było, że ciało 70-letniego astronoma pochowano pod podłogą przy ołtarzu, którym się opiekował. Dokładne miejsce spoczynku Kopernika od kilkuset lat pozostawało jednak zagadką. W 2004 nie udało się odnaleźć szczątków astronoma, lecz podczas poszukiwań odkryto kilka innych grobów z różnych epok.
W 2005 roku poszukiwania zaowocowały odnalezieniem trumien i kilku szkieletów. Dokładne wyniki badań potwierdziły, że jeden z niekompletnych szkieletów należał najprawdopodobniej do Kopernika. Świadczy o tym m.in. pozytywny wynik porównania zrekonstruowanego, prawdopodobnego wyglądu twarzy na podstawie odnalezionej czaszki pochowanej osoby (3) z zachowanymi portretami astronoma. Na etapie prowadzonych badań antropometrycznych i dokumentacyjnych wykonano także trójwymiarowe skanowanie czaszki (4), dokumentacja taka pozwoli między innymi na wykonanie rekonstrukcji twarzy metodą Gierasimowa w oparciu o model czaszki wykonany z tworzywa sztucznego w technice produkcji sterowanej numerycznie. W przypadku potwierdzenia postawionej przez archeologów tezy o odnalezieniu czaszki Mikołaja Kopernika, uzyskano by formę odlewniczą do wykonania naturalistycznego modelu głowy i popiersia Mikołaja Kopernika w chwili śmierci.
Rekonstrukcja twarzy metodą plastyczną (metoda Gierasimowa) stanowić będzie także weryfikację poprawności wcześniej wykonanej zmodyfikowanej rekonstrukcji graficznej. Jeśli obie rekonstrukcje będą podobne, można przypuszczać, że mamy do czynienia z czaszką Mikołaja Kopernika. Metody plastycznej nie można było zastosować bez uzyskania kopii czaszki. Metoda ta polega na oblepianiu czaszki masą plastyczną – zgodnie z morfologią budowy czaszki oraz średnimi grubościami tkanki miękkiej. W metodzie Gierasimowa oblepiona masą plastyczną czaszka stanowi szkielet dla wykonanej rekonstrukcji. Ostateczne potwierdzenie postawionej tezy o tym, że odnaleziona czaszka jest czaszką Mikołaja Kopernika uzyskano by po zbadaniu DNA biskupa warmińskiego i zarazem wuja astronoma Łukasza Watzenrode (lub innych krewnych), jednak miejsca ich pochówków są obecnie nieznane. W 2006 roku potwierdzono, że badane szczątki pochodzą ze szkieletu Mikołaja Kopernika.
Ciekawostki.
Mikołaj Kopernik swój bogaty księgozbiór przekazał w testamencie diecezji warmińskiej. Książki te wraz z archiwum biskupów warmińskich i księgozbiorem kapituły warmińskiej w 1626 roku wpadły w ręce Szwedów, którzy splądrowali bibliotekę przy katedrze we Fromborku. Z polecenia Gustawa II Adolfa zbiory te trafiły do biblioteki uniwersyteckiej w Uppsali. Dzięki temu biblioteka w Uppsali posiada najsłynniejsze na świecie dzieła Kopernika. Ze szwedzkiego raportu Bibliotheca
Copernicana z 1914 roku wynika, że z 46 tomów kopernikańskich z notatkami astronoma aż 39 znajduje się w bibliotece uniwersyteckiej w Uppsali, dwa w uppsalskiej bibliotece Obserwatorium Astronomicznego i jeden w Bibliotece Królewskiej w Sztokholmie. Obecnie zbiory te są obiektem polsko-szwedzkich projektów naukowych.
Pierwsze wydanie epokowej pracy De revolutionibus orbium coelestium wydrukowane zostało w Norymberdze w 1543 r. w nakładzie 400 - 500 egzemplarzy. Egzemplarz pierwszego wydania znajdował się w zbiorach Collegium Hosianum w Braniewie. W 1626 roku dzieło to wraz z innymi łupami trafiło do Szwecji. W czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1520 – 1521 Mikołaj Kopernik zamanifestował prawdziwie obywatelską postawę. Na zamku w Olsztynie w dniu 16 listopada 1520 roku własnoręcznie zredagował list do króla Zygmunta Starego prosząc go o pomoc zbrojną przeciw Krzyżakom i zapewniając o wierności pisał, że czynić będzie to, co przystoi ludziom szlachetnym i uczciwym oraz bez reszty oddanym Waszemu Majestatowi – nawet jeśliby przyszło zginąć. List Kopernika został przejęty przez Krzyżaków i nie dotarł do adresata. Jednakże król inną drogą dowiedział się o zagrożeniu głównej twierdzy w południowej Warmii i w końcu listopada 1520 r. nadesłał posiłki – stu zbrojnych pod dowództwem Henryka Peryka z Janowic.
-----
(1) Ówczesny podział uniwersytetów na nacje nie miał nic wspólnego z segregacją narodową – do nacji niemieckiej zaliczano wówczas m.in. Polaków, Czechów i Węgrów
2) Skarga kapituły na mistrza Albrechta i jego zakon z powodu krzywd wyrządzonych w roku 1521 podczas zawieszenia broni.
(3) Wykonanego przez podinspektora mgr Dariusza Zajdla, eksperta z zakresu antroposkopii kryminalistycznej z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji w Warszawie Komenda Główna Policji
(4) Wykonane przez antropologa mgr Sebastiana Tyszczuka i Pracownie Pomiaru Przestrzennego 3Database.pl
Źródło: Wikipedia; http://www.publikuj.org/21_mikolaj_kopernik.html
